Certyfikowane materiały odniesienia:

Podstawą wielu ważnych dla  środowiska decyzji są wyniki analiz chemicznych. Ich wiarygodność jest warunkiem koniecznym, aby decyzje te były prawidłowe. Wyniki wiarygodne to takie, które są dokładne i precyzyjne.

Najbardziej popularnym w laboratorium sposobem sprawdzania dokładności jest wykonanie analizy materiału odniesienia, przy czym powinien on być tak dobrany, aby możliwie blisko przypominał badaną próbkę  zarówno pod względem poziomu stężenia analitu jak i charakteru matrycy. Instytut Chemii i Techniki Jądrowej (IChTJ) rozpoczął prace nad materiałami odniesienia w połowie lat osiemdziesiątych XX wieku. Zainteresowanie IChTJ skupiło się na opracowaniu CRM o naturalnej matrycy, przeznaczonych dla nieorganicznej analizy śladowej.

Do chwili obecnej w IChTJ wytworzono następujące CRM: Popiół Lotny, CTA-FFA-1, Koncentrat Apatytowy CTA-AC-1, Liście Tytoniu typu Oriental CTA-OTL-1, Liście Tytoniu typu Virginia CTA-VTL-2, Liście Herbaty INCT-TL-1, Mieszanina Ziół Polskich, INCT-MPH-2, Mka Kukurydziana INCT-CF-3, Mka Sojowa INCT-SBF-4, Liście Tytoniu, Oriental Basma (INCT–OBTL–5) i Liście Tytoniu Polska Virginia (INCT–PVTL–6). Charakteryzują się one różnorodnymi matrycami, począwszy od geologicznych (koncentrat apatytowy), nieorganicznych – środowiskowych (popiół lotny) do typowo biologicznych obejmujących: artykuły żywnościowe (mąki), używki i zioła. Materiały te pokrywają więc różne pola ważne w analityce środowiska człowieka. Wspomniane materiały różnią się także zestawem i poziomem stężeń certyfikowanych pierwiastków.

W niniejszej pracy przedstawiono oryginalną procedurę przygotowania i certyfikacji materiałów odniesienia opracowaną w IChTJ. Pokazano, jak w ciągu 25-ciu lat jej stosowania zmieniały się wymagania norm międzynarodowych dotyczących CRM i jak to wpływało na procedurę. Mimo wprowadzanych modyfikacji procedura nie uległa zasadniczym zmianom, co pozwala na ocenę jej działania w długim okresie czasu. Podstawą procesu certyfikacji jest przeprowadzenie otwartego porównania międzylaboratoryjnego o zasięgu międzynarodowym, w którym bierze udział duża liczba laboratoriów. Pozwala to uzyskiwać duże zbiory danych umożliwiające oparcie certyfikacji na solidnych podstawach statystycznych. Oryginalnym rozwiązaniem jest stosowanie w porównaniu certyfikacyjnym do badań obok materiałów kandydatów także CRM o identyczności znanej tylko organizatorom porównania, a także zastosowanie w procedurach certyfikacji metod definitywnych opartych na radiochemicznej neutronowej analizie aktywacyjnej (RNAA). Wyniki analiz za pomoc metod definitywnych RNAA oraz dołączonego CRM wykorzystane zostały jako elementy zapewnienia/kontroli jakości procesu certyfikacji, a także sposobu powiązania nowo wytworzonych CRM z istniejącymi CRM, czyli do zrealizowania spójności pomiarowej.

Kontakt:
dr Zbigniew Samczyński z.samczynski@ichtj.waw.pl, +48 22 504 13 54,
Natalia Pawlik n.pawlik@ichtj.waw.pl, +48 22 504 11 28